Zelzele olarak da bilinen ve yeryüzündeki belki de en ürkütücü doğal afetlerden birisi olan deprem, can ve mal kaybına sebep olacak kadar şiddetli olduğunda bıraktığı maddi ve manevi hasar da bir o kadar büyük oluyor. Şiddetli depremlerin ruhta bıraktığı hasar da işin farklı bir boyutu. Deprem anı belki de hayattaki en korkulan anlardır. Sarsıntı geçer geçmez ilk yapılan şey depremin merkez üssünün neresi olduğunu ve şiddetini öğrenmektir. Bir de internette son dakika deprem araması yapmaktır. Ülkemizde de sık sık meydana gelen bu doğal afet herkeste bir panik ve korku meydana getiriyor. Özellikle İstanbul bu konu da oldukça tedirgin; zira uzmanlar Marmara bölgesinde büyük bir deprem beklendiğini belirtiyor. Öyle ki İstanbul ve civar illerde büyük hasar meydana getirebilir. Bunu en aza indirgemenin yolu ise binaları teknik anlamda sağlamlaştırmaktan geçiyor. 17 Ağustos depreminin izleri hala travmatik sonuçlarını sürdürürken her bölgenin ve tüm nüfusun endişe içinde olması çok normal gözüküyor. İzmir , Ankara, Elazığ deprem korkusu yaşıyor; kısacası tüm yurtta bu korku hakim. Son deprem Elazığ’da olsa da bu ne ürkütücüdür ki son olmayacak. Ama en azında bireysel olarak bilgilenmek ve deprem anında ne yapmamız gerektiğini bilmek hayatta kalma şansımızı artırabiliyor.
Bu en çok korkulan deprem neden ve nasıl meydana geliyor, deprem anında ne yapmalıyız, nasıl korunmalıyız ve deprem sonrası yapılması gerekenler nelerdir sorularının yanıtını sizler için derledik.
Deprem Nasıl Oluşur?
Yer kabuğunda ortaya çıkan enerjinin sebep olduğu sismik dalgalanmalar bu doğal afeti meydana getirir. Afet yer kabuğundaki fay denilen kırıklarda meydana gelir. Kayalık alanlarda oluşan gerilme ani bir harekete sebep olacak kadar yükselir. İşte bu hareket kayanın en zayıf olduğun yerden kırılmasına sebep olarak yeni bir fay oluşturur. Ya da kaya mevcut fay boyunca kayar. Bu gerilmenin boşalmasıyla çok yüksek bir enerji açığa çıkar. İşte bu enerjinin etrafındaki kayalarda oluşturduğu titreşim de depremi oluşturur. Afete sebep olan kayalardaki kırılma ya da kaymanın başladığı noktaya deprem odağı, bu noktanın tam üzerine den gelen bölgeye de deprem merkezi denilir.
Deprem Neden Olur?
Yer kabuğunu oluşturan levhalar birbirlerini iter yahut diğerinin altına doğru ilerler. Bu iki levha arasında bir sürtünme kuvveti oluşur. Bir levhanın hareket edebilmesi için sürtünme kuvvetinin ortadan kaldırılması gerekir. İtilen levha ile diğer levha arasındaki sürtünme kuvveti aşıldığı zaman çok kısa süreli ve şok özelliği olan bir hareket meydana gelir. Bunun neticesinde de uzak noktalara kadar gidebilen sarsıntı dalgaları oluşur. O sarsıntı dalgalarının adı depremdir. İşte bu süre içinde kilometrelerce uzağa kadar giden “fay” adı verilen kırıkla oluşur. Afet ani bir yer değiştirme hali olarak da açıklanır. Kayaların evvelden bir birim yer değiştirme birikimini yaşamadan kırılmaları neredeyse imkansızdır. Kayalar belli bir ölçüde dayanıklılık gösterirler ve sonra da kırılırlar. Deprem de bu kırılmalar sonucu oluşur.
Deprem Anında Ne Yapmalıyız?
Afet anında en yoğun hissedilen duygu kuşkusuz ölüm korkusudur. Bu korkunun verdiği panikle daha da riskli sonuçlar doğuracak hareketlerde bulunmak kaçınılmazdır. Bu sebeple afet anında soğukkanlı olma ilk koşuldur.
- Panik yapmayın.
- Sabit haldeki raf, dolap, pencere ve bun benzer eşyalardan uzak durun.
- Masa altı, büyük koltuk, kanepe, büyük sandık gibi bir eşyanın yanın çömelerek hayati üçgen denilen alanı oluşturun.
- Başı iki el arasına alın yahut yastık, battaniye gibi kalkan vazifesi gören bir malzeme ile koruyun.
- Düşmemek için sabit bir noktaya tutunun.
- Binalarda merdiven, sahanlık ve çıkışa doğru koşmayın.
- Balkona çıkmayın.
- Yoğun panik duygusuna kapılıp balkon ve pencerelerden atlamayın.
- Asla asansöre binmeyin.
- Telefonunuzu acil durum harici kullanmayın.
- Yanıcı bir madde kullanmayın, elektrik düğmelerine dokunmayın.
- Afet sona erdikten sonra su, doğal gaz ve elektrik vanalarını kapatın, açık soba varsa kapatın.
- Binayı acilen terk edin.
- Sarsıntı sırasında okulda yahut iş yerindeyseniz sıra ve masa altlarına yahut yanına çökünüz. Koridorda iseniz duvar yanına çökerek hayat üçgeni oluşturun. “Çök-kapa-tutun” hareketini uygulayarak başınız ve boynunuzu koruyun.
- Pencere ve cam eşyaların yanından uzak durun.
- Açık alandaysanız direklerden, ağaçlardan, bina ve duvar kenarlarından uzak durun.
- Deniz kıyısında iseniz uzaklaşın.
- Eğer afet anında araç kullanıyorsanız uygun bir yerde sağa yanaşın, kontak anahtarını üzerinde bırakın ve pencereler kapalı vaziyette araç içinde bekleyin.
- Eğer bir geçit, kapalı otopark yahut tüneldeyseniz ve çıkış da uzaktaysa aracınızı durdurup inin ve araç yanına yan yatarak ayaklarınızı karnınıza çekin. Ellerinizle boynunuz ve başınızı koruyun. “Çök-kapan-tutun” hareketini unutmayın.
- Eğer toplu taşıma aracının içindeyseniz, hele de metro yahut trendeyseniz aşağı inmeyin. Elektrik akımına kapılabilir yahut karşı hattan gelen bir aracın çarpma riskiyle karşı karşıya kalabilirsiniz.
Depremden Korunma Yolları
- Yaşadığınız lokasyon ile ilgili bilgi sahibi olun. Binanızın zemin etüdünü yaptırın ve afete dayanıklı olduğundan emin olun.
- Deprem sigortası yaptırın.
- Evde dolap, raf gibi yerlerde sarsıntı anında fırlama riski olan eşyaları sabitleyin.
- Evde soba varsa soba borularını duvara sabitleyin.
- Tavandaki avizeleri de sabitleyin.
- Kırılacak tüm eşyaları dolapların içinde tutun
- Yangın söndürme cihazlarının dolu olduğundan emin olun.
Deprem Sonrası Yapılması Gerekenler
- Sarsıntı oldu, geçti, panik ve şok haliniz geçmeye başladı. Peki şimdi ne olacak? Soğukkanlılığınızı korumaya devam edin ve şunları yapın:
- Panik yapmayın.
- Bina önünden uzaklaşın.
- Radyo dinleyin ve son durumdan haberdar olun.
- Telefonunuzu kullanmayın.
- Ateş yakmayın, fener kullanın.
- Binayı terk etmeden evvel komşularınızı da kontrol edin.
